Ishonchli boshqaruv

Ishonchli boshqaruv strategiyasi

Kutilayotgan daromad 10%

6 oylik investitsiya ufqlari

Mumkin bo’lgan xavf 10%

Mumkin bo’lgan xavf tavsifi: mijozning investitsiya ufqidagi investitsiya portfelining mumkin bo’lgan xavfi ushbu investitsiya ufqining boshida aniqlangan mijozning investitsiya portfeli qiymatining 10 foizidan oshmasligi kerak.

Boshqaruvcyining mukofoti haqida ma'lumot: muvaffaqiyat uchun to'lov – daromadning 25%

Boshqaruvchining xarajatlari to'g'risida ma'lumot:boshqaruvchining ishonchli boshqaruv vazifalarini bajarishi bilan bog'liq zarur va hujjatlashtirilgan xarajatlar.

“Bazaviy – 1” standart boshqaruv strategiyasining xavf tavsifi

1. Umumiy qoidalar

Umuman olganda, xavf-bu har xil omillarning mumkin bo'lgan salbiy ta'siri tufayli moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirishda yo'qotishlar ehtimoli. Quyida sizning qimmatli qog'ozlar bozoridagi operatsiyalaringiz bilan bog'liq bo'lgan asosiy xatarlar keltirilgan.

1.1. Tizimli xavfi

Ushbu xavf bir nechta moliya institutlariga ta'sir qiladi va ularning funktsiyalarini bajarish qobiliyatining pasayishida namoyon bo'ladi. Moliya institutlarining o'zaro ta'siri va o'zaro bog'liqligi tufayli tizimli xavfni baholash qiyin, ammo uni amalga oshirish moliya bozorining barcha ishtirokchilariga ta'sir qilishi mumkin.

1.2. Bozor xavfi

Ushbu xavf sizga tegishli bo'lgan moliyaviy vositalar narxlarining (qiymatining) salbiy o'zgarishi, shu jumladan siyosiy vaziyatning noqulay o'zgarishi, milliy valyutaning keskin devalvatsiyasi, davlat qarz bozori inqirozi, bank va valyuta inqirozi, fors-major va harbiy xarakterga ega holatlar. Natijada bular daromad pasayishiga yoki hatto zararga olib keladi. Tanlangan strategiyaga qarab, bozor (narx) xavfi moliyaviy vositalar narxini oshirish (kamaytirish) dan iborat bo'ladi. Siz bilishingiz kerakki, sizga tegishli moliyaviy vositalarning qiymati ham o'sishi, ham pasayishi mumkin va uning o'tmishdagi o'sishi kelajakda uning o'sishini anglatmaydi.

Quyidagi bozor xatarlariga alohida e'tibor qaratish lozim:

1.2.1. Valyuta xavfi

Valyuta xavfi rubl kursining chet el valyutasiga nisbatan salbiy o'zgarishida namoyon bo'ladi, bunda moliyaviy vositalarga egalik qilishdan tushgan daromadingiz inflyatsiyaga ta'sir qilishi mumkin (haqiqiy sotib olish qobiliyatining pasayishi), natijada siz daromadning bir qismini yo'qotishingiz, shuningdek yo'qotishlarga duch kelishingiz mumkin. Valyuta xavfi, shuningdek, chet el valyutasi yoki xorijiy moliyaviy vositalar bilan bog'liq moliyaviy vositalar bo'yicha majburiyatlarning o'zgarishiga olib kelishi mumkin, bu esa yo'qotishlarga yoki ular bo'yicha hisob-kitob qilishda qiyinchiliklarga olib kelishi mumkin.

1.2.2. Foiz xavfi

Bu belgilangan daromadli obligatsiyalarning kurs qiymatiga ta'sir ko'rsatadigan foiz stavkasining salbiy o'zgarishida namoyon bo'ladi. Foiz stavkasi xavfi talablar va majburiyatlarni talab qilish (to'lash) muddatlarining mos kelmasligi, shuningdek talablar va majburiyatlar bo'yicha foiz stavkalarining teng bo'lmagan o'zgarishi bilan bog'liq bo'lishi mumkin.

1.2.3. Qimmatli qog'ozlar emitentining bankrotligi xavfi

Bu to'lovga layoqatsiz deb topilgan aktsiyadorlik jamiyatining aktsiyalari narxining keskin pasayishida yoki bunday to'lovga qodir emasligini oldindan ko'rishda namoyon bo'ladi.

Bozor xavfini kamaytirish uchun siz moliyaviy vositalarni tanlash va diversifikatsiya qilishni diqqat bilan ko'rib chiqishingiz kerak. Shuningdek, moliyaviy vositalarga egalik qilish va operatsiyalar bilan bog'liq xarajatlarni baholash va ular siz uchun maqbul ekanligiga ishonch hosil qilish va siz kutgan daromaddan mahrum qilmaslik uchun o’z boshqaruvchingiz bilan o'zaro munosabatlaringiz shartlari haqida diqqat bilan tanishing.

1.3. Likvidlik xavfi

Ushbu xavf moliyaviy vositalarni ularga bo'lgan talabning pasayishi tufayli kerakli narxda amalga oshirish imkoniyatining pasayishi bilan namoyon bo'ladi. Ushbu xavf, xususan, moliyaviy vositalarni tezda sotish zarur bo'lganda, ularning qiymatining sezilarli darajada pasayishi bilan bog'liq yo'qotishlarda namoyon bo'lishi mumkin.

1.4. Kredit xavfi

Bu xavf sizning operatsiyalaringiz bilan bog’liq ravishda boshqalar tomonidan o’z zimmasiga olgan shartnoma va boshqa majburiyatlarni bajarmaslik ehtimolidan iborat.

Kredit xavflari quyidagi xavflarni o’z ichiga oladi:

1.4.1. Obligatsiyalar va boshqa qarz qimmatli qog’ozlari bo’yicha defolt xavfi

Bu qarz qimmatli qog’ozlari emitentning to’lovga layoqatsizligi ehtimolidan iborat bo’lib, uni o’z vaqtida va to’liq to’lashning mumkin emasligi yoki kamayishiga olib keladi.

1.4.2. Kontragent xavfi

Uchinchi tomonning kontragent xavfi kontragentlar tomonidan siz yoki Boshqaruvchingiz oldidagi majburiyatlarni bajarmaslik xavfida namoyon bo’ladi. Sizning Boshqaruvchingiz kontragent xavfini minimallashtirish uchun choralar ko’rishi kerak, ammo uni butunlay yo’q qila olmaydi. Kontragent xavfi, ayniqsa, majburiyatlarni bajarmaslik xavfini o’z zimmasiga olgan kliring tashkilotlari ishtirokisiz, uyushmagan bozorda amalga oshiriladigan operatsiyalarni amalga oshirishda yuqori bo’ladi.

Shuni bilishingiz kerakki, Boshqaruvchi o’z nomidan sizning manfaatlaringiz uchun harakat qilsa ham, bunday harakatlar natijasida u o’z zimmasiga oladigan xavflar, shu jumladan uchinchi shaxslarning Boshqaruvchingiz oldidagi majburiyatlarini bajarmaslik yoki lozim darajada bajarmaslik xavfi uchun javobgarlik sizning bo’yningizda bo’ladi. Shuni yodda tutish kerakki, barcha hollarda mijozning mablag’lari bank hisobvarag’ida saqlanadi va ular saqlanadigan bankning bankrot bo’lish xavfini o’z zimmangizga olasiz. Siz Boshqaruvchiga topshirgan aktivlar qayerda saqlanishini, markazlashtirilgan kliring infratuzilmasidan tashqarida operatsiyalarni amalga oshirishga tayyormisiz-yo’qmi, shuni baholang.

1.4.3. Boshqaruvchi tomonidan sizning oldingizdagi majburiyatlarni bajarmaslik xavfi

Boshqaruvchingiz sizning oldingizda muayyan majburiyatlarni bajarmaslik xavfi kontragent xavfining bir turi hisoblanadi.

Boshqaruvchining umumiy majburiyati vijdonan va sizning manfaatingiz uchun harakat qilishdir. Qolgan barchasi - mijoz va Boshqaruvchi o’rtasidagi munosabatlar ishonchli tusda bo’ladi - ya’ni Boshqaruvchini tanlash xavfi, shu jumladan uning professionalligini baholash xavfi ham sizga bog’liq.

Shartnoma operatsiyalar amalga oshiriladigan moliyaviy vositalar doirasini va operatsiyalarning o’zini belgilashi, ba’zi hollarda siz tomondan qo’shimcha rozilik olish zarurligini ta’minlashi mumkin, va bu bilan Boshqaruvchining vakolatlarini cheklaydi. Shuni bilishingiz kerakki, agar shartnomada bunday yoki boshqa cheklovlar mavjud bo’lmasa, vakolat beruvchi Boshqaruvchi unga topshirilgan mulkka nisbatan keng huquqlarga ega - huddi Sizning mulkdor sifatidagi huquqlaringiz kabi. Boshqaruvchingiz sizning mol-mulkingizdan foydalanishi uchun qanday vakolatlarga ega bo’lishini baholash uchun, uni saqlash, shuningdek qaytarish qoidalarini o’rganib chiqish uchun shartnomani diqqat bilan o’qib chiqing.

1.5. Huquqiy xavfi

Siz uchun salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin bo’lgan qonunchilik yoki normativ hujjatlar, qimmatli qog’ozlar bozorini yoki iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarini tartibga soluvchi o’z-o’zini tartibga soluvchi tashkilotlarning standartlarini qabul qilishning mumkin bo’lgan salbiy oqibatlari bilan bog’liq.

Huquqiy xavfga shuningdek, soliqni hisoblash qoidalari, soliq stavkalarini o’zgartirish, soliq chegirmalarini bekor qilish va soliq qonunchiligidagi siz uchun salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin bo’lgan boshqa o’zgarishlar kiradi.

1.6. Operatsion xavfi

Bu sizning Boshqaruvchingizning ichki tartib-qoidalarni buzishi, uning xodimlarining xatolari va adolatsiz harakatlari, Boshqaruvchingiz, uning hamkorlari, infratuzilma tashkilotlari, shu jumladan savdo-sotiqning kliring tashkilotlari, shuningdek, boshqa tashkilotlar tashkilotchilarining texnik vositalarining ishlashidagi nosozliklar natijasida sizga zarar yetkazish ehtimolidan iborat. Operatsion xavf operatsiyalarga to’sqinlik qilishi yoki uni yo’qqa chiqarishi va natijada zarar keltirishi mumkin.

Xavflarning qaysi biri, jumladan, qaysi texnik nosozliklar, Boshqaruvchingiz va qaysi xavflarni o’zingiz keltirayotganligingizni baholash uchun shartnomani diqqat bilan o’qib chiqing.

1.7. Boshqaruvchining vakolatlari

Siz tuzayotgan shartnoma Boshqaruvchining vakolatlarini cheklaydi. Shu munosabat bilan, Boshqaruvchi sizning portfelingiz qiymatida noqulay o’zgarishlar yuz bergan taqdirda sizning yo’qotishlaringizni kamaytirish choralarini ko’rmasligi kerak. Shu sababli, bunday harakatsizlik uchun Boshqaruvchingizdan hech qanday zararni qoplashni talab qila olmaysiz. Taklif etilayotgan boshqaruv usuli sizning manfaatlaringizga mos keladimi yoki yo’qmi va u bilan bog’liq xavflarni o’z zimmangizga olishga tayyormisiz yoki yo’qmi, shuni baholang.

2. Xorijiy qimmatli qog’ozlarini sotib olish bilan bog’liq xavflar

Ushbu Deklaratsiyaning maqsadi mijozga xorijiy qimmatli qog’ozlarni sotib olish bilan bog’liq xavflar to’g’risida ma’lumot berishdan iborat. Xorijiy qimmatli qog’ozlarni chet elda yoki O’zbekiston, shu jumladan uyushgan fond bozoridan ham sotib olish mumkin.

Xorijiy qimmatli qog’ozlar bilan operatsiyalar, quyidagi xususiyatlarga ega bo’lgan qimmatli qog’ozlar bozoridagi operatsiyalar bilan bog’liq umumiy xavflar xosdir.

2.1. Tizimli xavflar

Xorijiy qimmatli qog’ozlarga nisbatan O’zbekiston fond bozoriga xos bo’lgan tizimli xavflar tegishli xorijiy qimmatli qog’ozlar chiqarilgan yoki muomalada bo’lgan mamlakatga xos bo’lgan o’xshash tizimli xavflar bilan to’ldiriladi. Umuman olganda, tizimli xavf darajasiga ta’sir qiluvchi asosiy omillarga xorijiy qimmatli qog’ozlar uchun javobgar shaxs joylashgan mamlakatdagi siyosiy vaziyat, milliy qonunchilikning, valyutani tartibga solishning o’ziga xos xususiyatlari va ularning o’zgarishi ehtimoli, davlatning moliyaviy holati, davlat moliya tizimining mavjudligi va rivojlanish darajasi kiradi.

Tizimli xavf darajasiga boshqa ko’plab omillar, shu jumladan, iqtisodiyotning ayrim tarmoqlariga investitsiyalarni cheklash ehtimoli yoki milliy valyutaning bir martalik devalvatsiyasi ehtimoli ham ta’sir qilishi mumkin. Xorijiy qimmatli qog’ozlarga investitsiyalarning tizimli xavfini umum qabul qilingan integral baholash MOODY’S, STANDARD&POOR’S, FITCH IBCA xalqaro reyting agentliklari tomonidan emitent ro’yxatdan o’tgan mamlakatga berilgan xorijiy yoki milliy valyutadagi “suveren reyting” hisoblanadi, ammo shuni yodda tutish kerakki, bu reytinglar faqatgina ko’rsatkich vazifasini bajarib, ma’lum bir vaqtda haqiqiy vaziyatga mos kelmasligi mumkin.

Xorijiy depozitli tilxatlar bilan operatsiyalarni amalga oshirganda tilxatlar emitentining o’zi bilan bog’liq bo’lgan xavflardan tashqari, mazkur tilxatlar bilan ifodalangan xorijiy qimmatli qog’ozlar emitenti bilan bog’liq xavflarni ham hisobga olish zarur.

Shu bilan birga, xorijiy moliyaviy vositalarga bo’lgan huquqlarga egalik qilish va operatsiyalarni tartibga solish yondashuvlarini, shuningdek, hisobga olishda o’zgarishlar xavfi mavjud, buning natijasida ularni Sizning rejalaringizga zid ravishda ixtiyoriga o’tkazish kerak bo’lishi mumkin.

2.2. Huquqiy xavflar

Xorijiy qimmatli qog’ozlarni sotib olayotganda shuni bilish kerakki, ular har doim ham O’zbekiston qimmatli qog’ozlariga o’xshash bo’lavermaydi. Har qanday holatda ham ular bo’yicha berilgan huquqlar va ularni amalga oshirish qoidalari O’zbekiston Respublikasining qimmatli qog’ozlari bo’yicha huquqlardan sezilarli darajada farq qilishi mumkin.

Xorijiy qimmatli qog’ozlar bo’yicha huquqlarni sud orqali himoya qilish imkoniyatlari belgilangan qoidalarga muvofiq xorijiy sud va huquqni muhofaza qilish organlariga murojaat qilish zarurati bilan sezilarli darajada cheklanishi mumkin, bu imkoniyatlar O’zbekiston Respublikasi amaldagi qonunchiligidan sezilarli darajada farq qilishi mumkin. Bundan tashqari, xorijiy qimmatli qog’ozlar bilan ishlaganda Siz ko’p hollarda O’zbekiston Respublikasining vakolatli organlari tomonidan o’z huquqlaringiz va qonuniy manfaatlaringiz himoya qilinishiga tayanib ish ko’ra olmaysiz.

2.3. Axborotni oshkor qilish

O’zbekiston Respublikasi qonunchiligi xorijiy qimmatli qog’ozlarga oid axborotlarni chet eldagi amaldagi qoidalarga muvofiq va ingliz tilida oshkor qilishga ruxsat beradi. Ingliz tilidagi axborotlarni tahlil qilishga tayyorligingizni, shuningdek, O’zbekiston Respublikasida qabul qilingan moliyaviy hisobot qoidalari, Xalqaro moliyaviy hisobot standartlari yoki moliyaviy hisobot qoidalari o’rtasidagi farqlarni tushunasizmi yoki yo’qligini baholang, unga ko’ra axborotlar xorijiy qimmatli qog’ozlar emitenti tomonidan e’lon qilinadi.

Shuningdek, O’zbekiston savdo tashkilotchilari va (yoki) brokerlari Sizga qulaylik yaratish maqsadida xorijiy emitent tomonidan oshkor qilingan ayrim hujjatlarni (axborotlarni) tarjima qilib berishi mumkin. Bunday holda, tarjima faqat chet tilidagi rasmiy ravishda oshkor qilingan hujjatlarga (axborotlarga) yordamchi ma’lumot sifatida qabul qilinishi mumkin. Har doim tarjimon xatolari, shu jumladan bir xil xorijiy so’zlar va iboralarning turli xil tarjimalari yoki umumiy qabul qilingan ekvivalentining yo’qligi bilan bog’liq xatolar bo’lishi ehtimolini ham hisobga oling.

3. Shaxsiy investitsiya hisobvaraqlari bilan bog’liq xavflar

Agar siz bilan DU o’rtasida tuzilgan shartnoma shaxsiy investitsiya hisobvarag’ini yuritish bilan bog’liq bo’lsa, unda bunday shartnoma sizga investitsiya solig’i chegirmasini olib tashlash imkonini beradi. Ushbu tavsifda ko’rsatilgan barcha xavflar shaxsiy investitsiya hisobvaraqlariga ham taalluqlidir, ammo bunday hisobvaraqlar taqdim etadigan soliq imtiyozlaridan foydalanish va bunday afzalliklarni yo’qotish xavfini bartaraf etish uchun bilishingiz kerak bo’lgan o’ziga xosliklar mavjud.

Investitsion soliq imtiyozlarining ikki xil turi mavjud:

1) “badal bo’yicha”, unga ko’ra siz kiritgan badal miqdori bo’yicha yillik daromad solig’ini qaytarish uchun ariza berishingiz mumkin, lekin shaxsiy investitsiya hisobi yopilganda hisoblangan daromad solig’ini to’lashingiz kerak bo’ladi;

2) “hisobvaraqdan pul mablag’larini yechib olish uchun”, bunda siz yillik soliqni qaytarib ololmaysiz, lekin shaxsiy investitsiya hisobvarag’idan pul mablag’larini yechib olishda daromad solig’ini to’lashdan ozod bo’lasiz.

E’tibor bering, siz investitsiya solig’i chegirmasining faqat bitta turidan foydalanishingiz mumkin, ya’ni agar siz “badal bo’yicha” investitsiya chegirmasidan kamida bir marta foydalangan bo’lsangiz, investitsiya “hisobvarag’idan yechib olish” chegirmasidan foydalana olmaysiz, bu esa sizni ushbu turdagi chegirmaning barcha afzalliklaridan mahrum qilishi mumkin. O’zingizga ma’qul bo’lgan chegirma turini aniqlang va har birining ijobiy va salbiy tomonlarini Boshqaruvchingiz va/yoki tegishli maslahatga ixtisoslashgan maslahatchi bilan muhokama qilib ko’ring.

Shuni ham yodda tutish kerakki, agar siz shartnomani uch yildan ertaroq bekor qilsangiz, siz tavsiflangan investitsiya soliq imtiyozlaridan foydalana olmaysiz va agar «badal bo’yicha» chegirmasidan foydalangan bo’lsangiz, sizga qaytarilgan jami soliq miqdorini davlatga qaytarishingiz kerak bo’ladi.